Leven in de Jodenbreestraat

Jodenbreestraat

Jaap van Velzen woonde in zijn jeugd in de drukke Jodenbreestraat. Zijn herinneringen geven een beeld van het leven in de straat en de buurt.

Jaap van Velzen  <p>Jaap van Velzen met zijn ouders, circa 1938. Collectie Joods Historisch Museum, beeldnummer 137N003. Verzameling Jaap van Velzen.</p>

Jaap van Velzen

Jaap van Velzen met zijn ouders, circa 1938. Collectie Joods Historisch Museum, beeldnummer 137N003. Verzameling Jaap van Velzen.

Door: Jaap van Velzen

Alle rechten voorbehouden

Jaap van Velzen

Jaap van Velzen (1931) woonde sinds 1936 in de Jodenbreestraat op nr. 19, eerste verdieping, vier huizen van het Tip-Top theater af, tegenover de winkel van Jamin. Zijn vader was standwerker en verkocht fruit; ook was hij importeur van bananen. Soms ging Van Velzen met zijn vader mee naar de Centrale Markthallen, op de grote bakfiets, om de spullen vervolgens af te leveren op diverse plekken in de stad. Vaak ook kwamen ze op de Jacob Catskade, waar een bananenrijperij was. Later bleek dat zijn vader waarschijnlijk zelf twee rijperijen had gehad. Doordeweeks stond vader Van Velzen met fruit op het Waterlooplein, op zaterdag voor het badhuis in de Albert Cuypstraat. De familie kon er goed van leven. 

Voor Jaap van Velzen speelde het leven zich grotendeels op een paar vierkante kilometer af. Eén van zijn zussen werkte bij het naaiatelier De Vries van Buren & Co, aan de overkant van straat. Zelf zat hij vlakbij op school, de Van Alphenschool op de Oude Schans. De Jodenbreestraat was een drukke straat die de Plantagebuurt verbond met de Nieuwmarkt, zoals nu nog, ook al is de straat een stuk korter en breder dan vroeger. De Jodenbuurt stond bekend om zijn nauwe stegen, krotten en kelderwoningen, maar het was ook een buurt met theaters en succesvolle ondernemingen. Het huis waar Van Velzen zijn jeugd deels doorbracht was bepaald geen krot, net als andere huizen in de Jodenbreestraat waar de gegoede joodse middenstand woonde.

Avonturen in de Jodenbreestraat

Alles wat maar nodig kon zijn was te vinden in de nauwe straat, waar ook nog tram 8 doorheen reed. Chocolaterie Nabarro, op de hoek van de Houtkopersdwarsstraat was een mooie, lichte winkel. Met enige schaamte herinnert  Jaap van Velzen zich dat hij met zijn vriendjes ook ooit een stinkbom naar binnen gooide op Sjabbathmiddag; niemand wilde nog chocola die dag. Bij bakkerij Van Thijn moest Van Velzen wel eens een casinobrood halen, 12 cent, voor het snijden één cent extra. Gesneden brood was heel bijzonder, want bijna geen enkele bakker had een snijapparaat. Meestal werd het brood overigens bij bakker Theeboom gehaald, ook in de Jodenbreestraat. Elke dag moest Van Velzen anderhalf ons komijnekaas halen voor iemand uit de buurt; elke dag at hij één van de plakjes op. De mensen zullen nooit meer dan een ons kaas gekregen hebben, maar ze hebben het niet geweten of vonden het niet erg. Tegenover het Tip-Top theater zat IJdes Sigarenwinkel. De familie Broches was uitbater van de zaak, maar had ook een sigarettenfabriek. Zo verkochten ze eigen merk Broches Egyptische Sigaretten in een mooi doosje met het logo Broches & Co. 

In de straat zaten 4 of 5 poeliers. Ook op nr. 17, naast het woonhuis van Van Velzen, zat een poelier; de zaak was van Philip en Rebecca Veerman. Beneden werden de ganzen, zwanen en kippen geplukt, boven was de winkel. De veren werden verkocht aan verenhandel De Lara, die ze gebruikte voor kussens; soms werden de eieren die nog in de dieren zaten bij de veren in de mand gedaan zodat de opbrengst, die naar de plukkers ging, hoger was. Van Velzen herinnert zich nog de kippensoep die zijn moeder maakte. Met een pan deed het gezin enkele dagen. Ondanks het ontbreken van een koelkast, was de soep nooit bedorven. Van het kippenvlees werd weer een ander gerecht gemaakt.   

Dagelijks liepen er in de straat ook allerlei venters rond. De voddenman liet met zijn eigen melodie weten dat hij er was. Vooral op zondag was het een drukte. Het venten was overigens wel aan tijden gebonden, bovendien moest je een vergunning hebben. Zonder vergunning was het zaak in beweging te blijven, want stilstaand kon je een boete krijgen. Ook was er de Berlinerbollen-man. Lopend met zijn bak met glazen overkapping met een hoop Berlinerbollen riep hij: “Bol! Berliner Bol!” Van Velzen kocht ook wel eens een stuk ‘karootje’, rode kool in wijnazijn ingelegd; 2,5 cent per stuk. 

Veel winkels waren van joden, maar ook niet-joden hadden zaken in de straat. En hoewel er bij sommige zaken O.R.T. op de ruit stond, Onder Rabbinaal Toezicht, werd er soms wel eens getwijfeld of het wel echt kosjer was. Sommigen zeiden dat het opschrift O.R.T. bij sommige zaken betekende dat alleen de ruit onder Rabbinaal toezicht stond. Over sommige kooplieden gingen geruchten rond, zoals over visvrouw ‘Brutale Coba’. Zij werd ervan verdacht dat ze haar vissen met een rietje in hun aars opblies, zodat ze er dikker uitzagen en verser leken. Wanneer de vader van Jaap van Velzen een zakdoek op zijn hoofd legde wanneer hij in gesprek was met een ander betekende dat dat zijn gespreksgenoot aan het liegen was. Raadsels voor de buitenwereld, maar van grote betekenis voor degenen die ingewijd waren.          
De Tweede Wereldoorlog maakte een einde aan de bedrijvigheid in de Jodenbreestraat; buren werden opgepakt, sommigen doken onder. De buurt werd afgesloten. Jaap van Velzen zwierf een tijdlang alleen door de stad, nadat zijn familieleden waren gedeporteerd of  ondergedoken. Met een loper wist hij leegstaande huizen binnen te komen, zodat hij tenminste ergens kon slapen. Uiteindelijk overleefde hij de oorlog in Limburg, waar hij met zijn blonde krullen en blauwe ogen redelijk vrij kon rondlopen. 

Na de oorlog  was er in Amsterdam bijna  niets meer over van zijn oude buurt; sommige huizen stonden nog wel, maar de mensen waren weg. Zeker na de sloop in de jaren ’60 en ’70 veranderde de buurt compleet. Van Velzen houdt de herinnering aan zijn buurt en het Joodse leven daar in stand met de verzameling die hij in de jaren ’60 begon en die inmiddels ondergebracht is bij het Joods Historisch Museum. Foto’s van de oude Jodenbuurt, prenten, reclamemateriaal, gebruiksvoorwerpen, maar ook het sigarettenpakje van Broches & Co herinneren aan het verleden van de buurt en de ooit zo drukke Jodenbreestraat.

Alle rechten voorbehouden

4026 keer bekeken

Bekijk meer afbeeldingen

Abraham van Velzen met zijn zoon Isaac  <p>Abraham van Velzen (staand rechts; vader van Jaap) (Amsterdam, 10-10-1893 - Sobibor, 14-5-1943), bananenverkoper-fruithandelaar, links geflankeerd door zijn zoon Isaac (Amsterdam, 31-5-1925 - Auschwitz, 30-9-1942. Links staat Leendert Barmhartigheid, rechts een onbekende jongen. Collectie Joods Historisch Museum, beeldnummer 30004524. Verzameling Jaap van Velzen.</p>

Abraham van Velzen met zijn zoon Isaac

Abraham van Velzen (staand rechts; vader van Jaap) (Amsterdam, 10-10-1893 - Sobibor, 14-5-1943), bananenverkoper-fruithandelaar, links geflankeerd door zijn zoon Isaac (Amsterdam, 31-5-1925 - Auschwitz, 30-9-1942. Links staat Leendert Barmhartigheid, rechts een onbekende jongen. Collectie Joods Historisch Museum, beeldnummer 30004524. Verzameling Jaap van Velzen.

Door: Jaap van Velzen

Alle rechten voorbehouden
 Broches sigaretten  <p>Collectie Joods Historisch Museum, bruikleen Jaap van Velzen, inventarisnummer B2123.</p>

Broches sigaretten

Collectie Joods Historisch Museum, bruikleen Jaap van Velzen, inventarisnummer B2123.

Door: Jaap van Velzen

Alle rechten voorbehouden

8 reacties

Voeg je reactie toe
Mar Stoffelen

RE: Vraag

Diana Derksen - Riepen:
Ik ben al heel lang op zoek naar informatie over mijn grootouders, misschien zijn de namen bij u bekent?
Het gaat om Elisabeth Riepen-Tang en Lambertus Marinus Bernardus Riepen.

Vraag

Ik ben al heel lang op zoek naar informatie over mijn grootouders, misschien zijn de namen bij u bekent?

Het gaat om Elisabeth Riepen-Tang en Lambertus Marinus Bernardus Riepen.

 

Annemarie de Wildt

RE: Verenhandel

Rachel Coheb de Lara:
Beste Jaap van Velzen,Jaren geleden hebben wij telefonisch contact gehad over de verenzaak van mijn vader David en mijn grootvader.Graag wil ik contact met je hebben maar ben de gegevens kwijt.

beste Rachel Coheb de Lara, als u uw gegevens mailt aan mij, zal ik ze doorsturen aan Jaap van Velzen, Annemarie de Wildt a.dewildt@amsterdammuseum.nl

Ron Broekhart

Broches sigaretten

Beste Jaap,

graag zou ik willen weten of u nog meer informatie/afbeeldingen hebt over Broches sigaretten. Is dat later niet overgenomen door de familie Yohai?

Rachel Coheb de Lara

Verenhandel

Beste Jaap van Velzen,

Jaren geleden hebben wij telefonisch contact gehad over de verenzaak van mijn vader David en mijn grootvader.
Graag wil ik contact met je hebben maar ben de gegevens kwijt.

diny hartendorp van dijk

Heimwee

Heimwee heb ik naar die levendige straat met zijn diverse winkels en bewoners , een vers " galletje" kopen....en genieten van de smaak...........komt nooit meer terug...........

Tom

Jaap van Velzen

Dank voor het inzicht in uw leven. Een deel had ik al meegekregen tijdens uw tijdenlijk verblijf in mijn ouderlijk huis. Echter.... de "blonde krullen" herinner ik mij niet... :-)

Uit naam van mijn moeder

Uit naam van mijn moeder

Dit soort verhalen heb ik vaak mijn moeder Jannetje v Tongeren horen vertellen. Zij ging met haar vader vaak die buurt in om boodschappen te doen. Ik vond het altijd spannend als mijn moeder er over vertelde over de Jodenbuurt zoals zij dat noemde.

Dini Kuit