els van wageningen
Leo Fuld komt uit een gezin van acht kinderen en is in 1912 geboren in Rotterdam. Hij studeerde op het Nedederlands -Israëlietisch Seminarium in Amsterdam. Als jongen van 16 jaar werd hij iedere sabbat naar kleine plaatsjes in Nederland gestuurd om leiding te geven aan Joodse gemeenschappen. Een jaar later had hij een auditie voor de VARA. Er volgde vele uitzendingen, vaak meerdere malen per week. Op 18-jarige leeftijd was hij een van de eerste Hollandse zangers voor de BBC-microfoon, bij het orkest van Jack Hylton. In 1936 vertrok hij naar Amerika, waar hij optrad in ‘The French Casino’ in New York. Tot 1938 bleef Leo Fuld – inmiddels getrouwd met een Hollandse vrouw - in Amerika. Zij konden niet blijven vanwege een immigratie-verbod. Na een jaar verblijf in Europa, kreeg hij net op tijd de visa en vertrok met zijn vrouw op 14 februari 1940 met de trein naar Genua, waar zij nog net de laatste boot haalden naar Amerika. Daarna brak de oorlog uit.
Leo Fuld werkte tijdens de oorlog samen met MAX TAK en HENDRIK WILLEM VAN LOON (schrijver) voor het Ned. Informatiebureau. Er werden uitzendingen gemaakt naar Nederland en naar de Koopvaardij. Na de oorlog ging hij weer zingen. Leo Fuld is dertig jaar in Amerika geweest en woonde in New York.
Vanaf 1933 heeft hij over de 500 platen gemaakt. Hij trad op met Frank Sinatra, Maurice Chevallier, Charles Aznavour e.a. In Nederland kreeg hij vooral bekendheid met liedjes als: Yaass, Mazzel, Spiel Zigeuner, My Yiddishe Mama enz. De song ‘Where can i go? ‘of ‘Wo Ahin Soll Ich Geh’n – vlak na de oorlog in Engeland geschreven- is wereld beroemd geworden. Er werden twee miljoen platen van hem zelf verkocht. Het lied werd door plm. drie andere acteurs vertolkt, waaronder Sammy Davis jr., Ray Charles e.a. totaal werden hiervan 30 miljoen platen verkocht. In 1966 kwam Leo Fuld terug naar Nederland. Begin 1968 opende hij op de hoek van de Herengracht en de Vijzelstraat: Leo Fulds La Bohème, een café - chantant.
La Bohème
Wij spraken af halverwege het borreluurtje (elke dag van 16.00 – 20.00 uur). Het café was om die tijd al goed vol. Roodharige Leo Fuld, klein van stuk, gekleed in donker pak , staat druk te converseren aan de bar. Iedereen wil hem spreken. Hij ziet er wat vermoeid uit. We nemen plaats aan een tafeltje. Onderhand eet hij twee ballen gehakt, wat sla en een boterhammetje. Ik drink sherry.
“Ik heb geprobeerd in Amsterdam iets te brengen, dat er niet is. In die anderhalf jaar dat ik terug ben, zei iedereen steeds tegen me: Er is geen zaak in Amsterdam, waar je je vrouw mee naar toe kunt nemen. Die zaak heb ik nu geopend. En nu moeten die mannen maar eens bewijzen dat ze hun vrouw werkelijk mee uit willen nemen.
Ik reken voor alle consumpties f1.50, behalve whisky en cognac Wanneer iemand een cognac-cola drinkt, reken ik niets extra voor de cola. Dat is een ongehoorde prijs vind u niet? Ik ga uit van de Amerikaanse mentaliteit. Geef de mensen wat voor d’r geld. Het is het succes van onze zaak. Iedereen kan het zich veroorloven hier te komen. Er komen hier leuke mensen en ook jonge mensen. De laatsten vinden het hier ook reuze gezellig. Ze kunnen op één consumptie gaan zitten, kan me niks schelen. Er zijn altijd mensen die meer uitgeven. Als je maar publiek krijgt, dat is de hoofdzaak.”
Wat dat betreft lijkt er geen enkel probleem te bestaan. Zondagavond j.l. was het grote, schemerige café afgeladen vol. Er heerste een uitbundige stemming. Zes, zeven keer per avond treed Leo Fuld zelf op en er komt een enthousiast applaus van het publiek, wanneer hij één van zijn vele bekende liedjes aankondigt. Daarnaast zorgt het ‘Joop Philips Trio’ met Henk Visser zang, voor dolle pret. Het hele Amsterdamse liedjesrepertoire wordt afgedraaid. Iedereen zingt mee. Het is alsof men elkaar eindelijk na lange tijd weer teruggevonden heeft in de oude vertrouwde uitgaanssfeer van voor de oorlog.
“Het hele café is gemaakt op het thema van La Bohème. Zelf heb ik vanaf mijn achttiende jaar over de hele wereld gezworven en ik houd van het bohemiens leven. Literatuur, kunst, poëzie … noem maar op. De jonge man die hier de zaak gemaakt heeft, is de beroemde schilder-graficus FLIP van der BURGT. Het is een vriend van mij. Ik heb vele vrienden onder schilders, kunstenaars en literaten, dat spreekt vanzelf. De zaak is een beetje cultureel en toch aardig. Ik heb hier ’s avonds twee omroepsters die ook zingen. Niet van dat vibrato, maar echt leuk weet u wel. Dat is MARIJKE PHILIPS van de VPRO en ODA LIJDMAN van de TROS. Dan heb ik hier nog WIM RUSKA – wereldkampioen judoka—die pas al dat goud binnen gesleept heeft, als gastheer geëngageerd. Die gaat o.a. iets reciteren van Shakespeare…ik weet het nog niet van Aristoteles of iets dergelijks.”
Zou Wim Ruska dat kunnen?
“Als hij het niet kan, dan leert ie ’t maar. Laatst had ik hier twee timmermannen om wat dingetjes uit te voeren Die ene was vroeger zanger. Zaterdagavond heeft hij met groot succes ‘La Donna E Mobile’ gezongen uit Rigoletto van Verdi. Toen zei ik: Dames en Heren, dit is mijn timmerman, maar moet je nou mijn loodgieter eens horen. Dat vind ik leuk hè. De opening van het café was grandioos. Zo’n opening is dacht ik nog nooit eerder in Nederland geweest. TOON HERMANS heeft mijn show gepresenteerd. Verder waren er allemaal goeie vrienden van mij: WIM DUYS, ANTON GEESINK, LOE LAP, CARANSA, teveel om op te noemen. De hele AVRO was hier. CEES de LANGE, GERRIT SchULTE de grote wielrenner, FRITS SCHILLER, JAQUES GANS, iedereen was hier. MINISTER LUNS. Het was ongelooflijk.”
Waarom bent u weggegaan uit Amerika?
“Ik had er zo langzamerhand genoeg van. Ik wilde terug naar Holland. Waarom…kan ik alleen uitleggen met een mop. Twee Duitsers die in Amerika wonen, ontmoeten elkaar op straat. Zegt de één: Tell me Frits are you really happy in America? De ander: Happy yes, aber nicht glücklich. Daarom ben ik teruggekomen, begrijpt u wel. Ik heb eerst nog twee maanden in Parijs gewerkt, twee maanden in Israël, in Berlijn, Wenen en nog verschillende uitzendingen gedaan voor de AVRO en toen heb ik gedacht: ach wat moet ik weer gaan zwerven, ik voel d’r niks voor. Toen kon ik deze zaak huren van Caransa. Ik heb het op de goeie manier gedaan. Het loopt geweldig sinds de eerste dag.
Ik zing in vijftien talen. Als je op school Latijn hebt geleerd, kom je een heel eind. Toen ik in 1955 in Zuid-Amerika was, sprak ik binnen vijf maanden Spaans. Ik was in Caïro in Libanon en ik spreek aardig Arabisch. Ik vind die Arabische muziek geweldig. Kent u zeker niet? “
U bent hier voornamelijk bekend om uw jiddische liedjes
“Dat is niet het enige wat ik doe. Als ik in Frankrijk kom – waar ik zeer populair ben – dan doe ik een hele tour de chant met jokes erbij, enz. In Israël zing ik Hebreeuws. In Egypte zing ik Arabisch en Franse liedjes. Hier in Holland denken ze dat ik alleen maar joodse liedjes zing. Een voorkeur heb ik niet. Ik geloof, zonder pretentieus te zijn, dat ik een van de weinige Nederlandse artiesten ben die een eigen stijl heeft. Ik heb nog nooit iemand geïmiteerd, terwijl ze mij over de hele wereld imiteren.
Mijn hobby is klassieke muziek en literatuur. De rest interesseert me niet. Ik heb wel 20.000 platen. Ik hou van Mozart, Beethoven, Bartok, Sjostakovitsj, Prokofiev, noem maar op. Als ik thuis kom, dan kleed ik mij precies in dertig seconden uit. Dat ben ik gewend. In veel shows moest ik mij zestig keer verkleden. Twee minuten later lig ik in bed. Dan lees ik eerst de kranten. Daarna pak ik een boek. Ik houd ontzettend veel van Aldous Huxley en Thomas Woolf.”
“De vedanta, dat is een Hindoefilosofie. Hebt u daar wel eens van gehoord? Deze religie zegt: God … dat ben je zelf. Doe je het slecht dan is God niet in je. Als je het goed doet, dan is God in je. Dat is een mooie filosofie. Dat zijn erg diepe denkers die oosterlingen. Een van de gezegden van deze hindoes is: ‘Ik dacht dat ik leed omdat ik geen schoenen had, totdat ik iemand ontmoette die geen voeten had’.
Ja… nu zitten we ineens te praten over literatuur. Ik heb pas het Nieuwe Testament ontdekt. Het Oude Testament heb ik op het Seminarie geleerd. Ik zat daar samen in de bank met JAAP SOETENDORP. U kent toch wel rabijn Soetendorp?” Ik knik alsmaar instemmend. “Door een katholieke vriend – ThEO de SMET—werd ik vorig jaar uitgenodigd op de bruiloft van zijn zoon. Toen hoorde ik in de kerk de eerste brief van de apostel Paulus aan de christenen van Korinthe. Kent u die? Dat gaat over de liefde, dat is het mooiste dat ik ooit heb gelezen”.
Bent u van plan om nu voorgoed in Amsterdam te blijven?
“Nou, lacht Fuld, voor de eerste drie weken blijf ik wel hier. Ik vind het een reuze leuke zaak. Holland is een zeer progressief land. Het is eigenlijk een klein Amerika… maar ik ga niet de fout maken om een zaak te openen op mijn naam en dan te vertrekken. De mensen die komen hier om mij te zien. Geld interesseert me niet meer. Ik bedoel, ik wil geen beloften doen, die ik niet kan nakomen. Het kan wel eens zijn, dat ik na verloop van tijd vreselijk moe wordt. Maar dan zal ik ook zorgen dat hier voor een week of twee een ster staat. Dat zal ik dan bijtijds aankondigen in de krant. Dat heb ik in Amerika geleerd, je moet de zaak nooit sluiten. Ik heb negen jaar lang een van de allerbeste zaken gehad van Amerika: Café Sabrah—een Israëlische club in New York. Ik heb hem nu verkocht.
Op den duur geloof ik wel dat ik naar Israël zal gaan om daar te blijven. Ten eerste trekt het me, omdat ik een religieuze background heb. Als je in Israël komt en je ziet de hele bijbel tot leven komen, dat is iets ongelooflijks mooi. Ten tweede ben ik er al tien keer geweest. Ik ben daar vreselijk populair. Ik vind het een geweldig land, ik heb veel respect voor die mensen. Ja---kijk, het enige is, het land is te klein voor mij om geld te verdienen. Ik bedoel, ik heb er nooit geld verdient, dat heb ik altijd achtergelaten voor die mensen daar. Ik ga er liever naar toe als ik denk, ik wil niet meer werken. Ik ben nu 53 jaar, te jong om nu al stil te gaan zitten.”
Wierings Weekblad
21 maart 1968
P.S.
Klachten uit de buurt over lawaai en andere problemen deden zijn zaak uiteindelijk de das om. Leo Fuld vertrok weer voor een aantal jaren naar Amerika. In de jaren zeventig kwam hij voorgoed terug naar Amsterdam. Hij overleed in 1997.