De komst van de nieuwe haring

De komst van de Nieuwe Haring kent een lange traditie. Als ‘goudmijn’ betekende de haringvisserij vanaf de 16e eeuw een factor van belang voor de Hollandse economie. De festiviteiten waren nog veel uitbundiger dan heden ten dage. De eerstelingen werden feestelijk onthaald en haringbanketten werden aangelegd. De puien van viswinkels werden versierd en steevast vormde een zogenaamde ‘haringkroon’ daarvan het belangrijkste onderdeel. Van oudsher werd deze levensgrote kroon gemaakt van bladertakken, versierd met bloemen en (papieren) vlaggetjes. Onder de kroon, die op een staak aan de gevel bevestigd was, werd een haring gehangen. Het afwachtende publiek, bewust van het feit dat de Nieuwe Haring in aankomst was, wist wat het betekende als de haringkroon weer buiten hing: ze zijn er weer!

Deze haringkroon is in de periode 1973 - 1990 gebruikt in de viswinkel Kok-Busman te Amsterdam. Slechts een keer heeft de kroon buiten gehangen. Vandalen beschadigden de kroon en voortaan hing de haringkroon binnen in de eerste 6 weken na komst van de Hollandse Nieuwe. Onder de kroon werd een ingevette haring gehangen.

De haringkroon bestaat uit het huis en vier rood/wit/blauw vlaggen. De kroon is door een blikslager gemaakt van stroken blik, tot spanten en basisring aaneengesmeed. Met opzetstukjes zijn de edelstenen nagebootst en met splitpennen vastgezet. Op de kroon is een rijksappel bevestigd. De binnenkant is rood geverfd, de buitenkant goudkleurig. Ophanghaak, bijbehorende haring (doorgaans metaal) en contragewicht (glas) ontbreken. Door de val is de kroon niet helemaal recht meer.

De komst van de Nieuwe Haring is tot op de dag van vandaag een gebeurtenis die niet ongemerkt voorbij gaat. Landelijk kennen we de veiling van het eerste vaatje, tot voor kort ook nog het aanbieden van de Koninginneharing en in Vlaardingen bestaat de prille traditie van de veiling voor het goede doel van de ‘Burgemeestersharing’. Als de Hollandse Nieuwe een paar weken later dan gebruikelijk arriveert vanwege het te koude zeewater, wordt weer duidelijk dat het om een echt seizoensproduct gaat.

Het Visserijmuseum/Vlaardings Museum bezit een schilderij uit 1815 waarop een viswinkel te zien is, waarbinnen de laatste hand aan een haringkroon wordt gelegd. Vergelijkbare schilderijen zijn bekend vanaf het midden van de 18e eeuw en opvallend is dat de vorm en uitvoering van de kroon sindsdien weinig veranderd is. Vermoedelijk in de tweede helft van de 19e eeuw werden haringkronen ook in een wat meer duurzame versie vervaardigd. Deze werden gemaakt van blik en kregen een veelkleurige beschildering. De haringkronen van twijgen en bloemen zijn uiteraard niet bewaard gebleven, anders dan die van blik. Het Visserijmuseum/Vlaardings Museum meende tot dit moment het enige nog bestaande exemplaar in zijn bezit te hebben, een haringkroon van de Vlaardingse firma Van Abshoven. Stom verbaasd waren de medewerkers van het museum dan ook toen de eigenaar van een viswinkel belde en een haringkroon als geschenk aanbood. Het bleek de kroon te zijn die gebruikt is in de Amsterdamse viswinkel Kok-Busman aan de Nieuwmarkt aldaar. Het is moeilijk aan het object af te zien hoe oud deze kroon is. Vooroorlogs is deze zeker, maar kan evenzogoed al uit de 19e eeuw dateren.

Jan P. van de Voort - Museum Vlaardingen (v/h Visserijmuseum)

Literatuur:
De uithangteekens, in verband met geschiedenis en volksleven beschouwd; geïllustreerd met ruim 300 boekdruketsen van F.W. Zürcher (2 delen) / door Mr. J. van Lennep en J. ter Gouw. - Amsterdam : Gebroeders Kraaij, 1868. - 415 p. : ill. Deel 1

De Nederlanden. Karakterschetsen, kleederdragten, houding en voorkomen van verschillende standen. Tekst van de meest geachte schrijvers, met gravuren van den heer Henri Brown, naar teekeningen van de voornaamste Nederlandsche kunstenaren. - 's-Gravenhage : Kruseman, 1977. - facsimile-uitgave. - 168 p. : ill.

Het maatschappelijk leven onzer vaderen in de zeventiende eeuw / beschreven door G.D.J. Schotel. - Amsterdam : Strengholt, [ca. 1968]. - 2e, verb. en geïllustreerde uitg. / door H.C. Rogge [facsimile]. - 453 p. : ill.

Fotomech, herdruk van de 2e, verb. en geïllustreerde uitg. / door H.C. Rogge in 1905.

Waarheid en droomen / door Jonathan. - Arnhem ; Nijmegen : Cohen, Gebrs. E. & M., s.n. - 10e dr. - 349 p. : ill. Oorspr. uitg.: Haarlem, 1840. In band van Jan Sluyters.