Frits Slicht
Een jaar later, op 24 september 1976, verschijnt er opnieuw een lang artikel over Samuel van de hand van Leo Hoost. Hij herdenkt hiermee het feit dat het tachtig jaar geleden is dat Samuel werd geboren. Leo Hoost herhaalt nog maar eens welke koren Samuel heeft geleid. Hij heeft nu een tot dan toe onbekende bron gevonden in de persoon van Karel Polak, de toenmalige voorzitter van Harpe Davids: “Karel Polak weet nog exact hoe het er onder Englander toeging: „Englander dirigeerde nooit met grote pathetische gebaren. Hij dirigeerde veeleer met zijn ogen! Hoewel hij zelf geen concertpianist was, speelde hij ons de partijen op de piano uitstekend voor. Het instuderen ging stemsgewijs. Eerste tenoren, tweede tenoren, baritons en bassen. Als dan het koor in zijn geheel zong, wist Englander uit de 110 stemmen van Harpe Davids precies één stem te halen die een tikje onzuiver zong. Intense aandacht besteedde hij aan de muzikale uitdrukking van de tekst, zo zongen we van Israël Olman diens Jeruzalem en Youm Kippoer. In dit laatste lied wist Englander door zijn aanstekelijke joodse inspiratie precies die voordracht te leggen waardoor de suggestie van stemmengemurmel werd opgeroepen van een biddende sjoelgemeente.
Ja, eigenlijk waren er twee Samuel Englanders. De ene Englander, dirigent, had een zelfbewuste gereserveerdheid in de omgang met zijn zangers, een steeds perfect geklede gentleman met een ik-ben-ik allure. Daarnaast was er ook de in zijn privé-leven aardige en hartelijke Samuel Englander. De „aardige" Samuel Englander, steeds met vrienden onder andere het Concertgebouworkest bezoekend, zowel als de „strenge", was ook bij zijn niet-joodse koren geëerd en geliefd, Amstels Harmonie, Kunst en Strijd, en Excelsior kwamen onder Englanders bewind tot een zeer hoog niveau.” (Bron: het NIW van 24-09-1976)
Onderduiken
Leo Hoost werpt ook de vraag op waarom het gezin Englander niet is ondergedoken. Binnen de kennissenkring uit de niet-joodse koren zou hij toch die gelegenheid gehad moeten hebben. Lou Nieweg heeft daar wel een antwoord op. Het bestuur van Kunst en Strijd had namelijk voor het gezin een ‘waterdichte’ onderduikregeling getroffen. Welke dat is geweest, laat hij verder voor wat het is. Volgens Lou Nieweg is Samuel echter niet gezwicht voor deze druk die op hem werd uitgeoefend om, rekening houdend met zijn gezin, hier op in te gaan. Nieweg meent dat dit te maken had met de optimistische levensvisie van Samuel. Samuel rekende op een terugkeer in betere tijden!
Veiling bij Christie”s, bron het NIW van 02-12-1988 